Το «Σχέδιο Μάρσαλ» αποδείχτηκε πως ήταν η
μεγαλύτερη και πιο κερδοφόρα επιχείρηση των ΗΠΑ με επεμβάσεις στην
ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική. Σαν σήμερα, το 1948, υπογράφηκε το
περίφημο «Σχέδιο Μάρσαλ» που ήρθε για να στηρίξει όχι χώρες, αλλά την
τοπική ελίτ τους
Με το τέλος του Πολέμου, το μεγαλύτερο κομμάτι της Ευρώπης ήταν εξαθλιωμένο,καθώς
οι...συνεχείς βομβαρδισμοί είχαν καταστρέψει τα δίκτυα μεταφορών, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα και τις βασικότερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις.
Εκατομμύρια άνθρωποι διέμεναν σε προσφυγικά στρατόπεδα και επεβίωναν με την βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών. Ειδικά το δύσκολο χειμώνα ’46-’47, η έλλειψη τροφίμων έκανε τα πράγματα χειρότερα. Με άδεια δημόσια ταμεία, κανένα κράτος δεν μπορούσε από μόνο του να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
Οι ΗΠΑ, με το «Σχέδιο Μάρσαλ», προσέφεραν οικονομική στήριξη στην «γηραιά ήπειρο», για να αποκατασταθούν οι αποδεκατισμένες περιοχές και να εκσυγχρονιστεί η βιομηχανία. Το πρόγραμμα ξεκινούσε τον Απρίλιο του 1948, είχε διάρκεια 4 χρόνων και πήρε το όνομά του από τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, George Marshall. Σε μεγάλο βαθμό, υπήρξε δημιούργημα των στελεχών του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ιδιαίτερα του William L. Clayton και του George F. Kennan. Το σχέδιο εγκρίθηκε εξασφαλίζοντας διακομματική υποστήριξη, τόσο από τους Δημοκρατικούς του Λευκού Οίκου, όσο και από το (Ρεπουμπλικανικής, τότε, επιρροής) Κονγκρέσο.
Ένα περίπου χρόνο πριν την υπογραφή του σχεδίου, στις 12 Μαρτίου του 1947, ο πρόεδρος Τρούμαν διακηρύσσει ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν «τους ελεύθερους ανθρώπους που αντιστέκονται στην προσπάθεια υποταγής τους σε ένοπλες μειοψηφίες ή εξωτερικές πιέσεις», αφήνοντας αιχμές για την ανάμειξη της Σοβιετικής Ένωσης στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Η δήλωση αυτή, το «δόγμα Τρούμαν», αφορούσε τις προσπάθειες του κομμουνιστικού κινήματος να καταλάβει την εξουσία στο Ιράν, στην Τουρκία και, κυρίως, στην Ελλάδα.
«Η πολιτική μας δεν στρέφεται ενάντια σε καμία χώρα, αλλά ενάντια στην πείνα, τη φτώχεια, την απόγνωση και το χάος. Κάθε κυβέρνηση που είναι πρόθυμη να βοηθήσει στην ανάκαμψη θα βρει την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ. Σκοπός μας πρέπει να είναι η αναβίωση της παγκόσμιας οικονομίας της εργασίας, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η εμφάνιση των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών υπό τις οποίες μπορούν να υπάρξουν ελεύθεροι θεσμοί», δήλωνε ο George Marshall, τον Ιούνιο του 1947.
«Η πολιτική μας δεν στρέφεται ενάντια σε καμία χώρα, αλλά ενάντια στην πείνα, τη φτώχεια, την απόγνωση και το χάος. Κάθε κυβέρνηση που είναι πρόθυμη να βοηθήσει στην ανάκαμψη θα βρει την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ. Σκοπός μας πρέπει να είναι η αναβίωση της παγκόσμιας οικονομίας της εργασίας, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η εμφάνιση των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών υπό τις οποίες μπορούν να υπάρξουν ελεύθεροι θεσμοί»
Παρ’ όλη την εχθρότητα των ΗΠΑ απέναντι σε οτιδήποτε σοβιετικό, οι πρώτες συζητήσεις για το πρόγραμμα, τον Ιούνιο του 1947, περιελάμβαναν και τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ. Παρόλο που ο πρέσβης της ΕΣΣΔ υποψιαζόταν ότι το Σχέδιο Μάρσαλ θα οδηγούσε στην δημιουργία μιας αντι-σοβιετικής ομάδας χωρών, ο ίδιος ο Στάλιν ήταν αρχικά θετικός στην ιδέα της οικονομικής βοήθειας.
Στη συνέχεια, άλλαξε γνώμη όταν έμαθε πως για να πάρουν τη βοήθεια, οι ανατολικές χώρες έπρεπε να συμφωνήσουν με τους οικονομικούς όρους των ΗΠΑ, γεγονός που θα περιόριζε την ικανότητα των Σοβιετικών να ασκήσουν τη δική τους επιρροή. Μετά την άρνηση του Στάλιν, μία προς μία οι χώρες της σοβιετικής ζώνης απέρριψαν το Σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο αναγνωρίστηκε ως «το αμερικανικό σχέδιο για την υποδούλωση της Ευρώπης».
Ωστόσο και οι διαπραγματεύσεις με τις δυτικές χώρες της Ευρώπης ήταν δύσκολες και περίπλοκες, καθώς το κάθε κράτος προέβαλλε τα δικά του συμφέροντα. Η Γαλλία δεν ήθελε μια νέα ανοικοδόμηση της Γερμανίας, το Ηνωμένο Βασίλειο επέμενε πως έπρεπε να έχει ειδική μεταχείριση και οι σκανδιναβικές χώρες προσπαθούσαν να διατηρήσουν ουδέτερη στάση ανάμεσα στην αμερικανική και τη σοβιετική πλευρά. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, το μόνο που προέβαλαν ως αντάλλαγμα για τη βοήθεια που προσέφεραν ήταν η ενότητα της Ευρώπης και η διαμόρφωση ενός μετώπου εναντίον του κομμουνισμού.
Οι βασικότεροι ενδοιασμοί και διαφωνίες είχαν να κάνουν με το ποσό των χρημάτων που θα διανεμόταν στην Γερμανία, η οποία ήταν υπεύθυνη για τον Πόλεμο. Τελικά υπήρξε συμφωνία και στις 3 Απριλίου, 1948, ο Τρούμαν υπέγραψε το οριστικό Σχέδιο Μάρσαλ, στο οποίο επικεφαλής της οικονομικής διαχείρισης ήταν ο Paul G. Hoffman.
Μέσα στον χρόνο, οι δεκαεπτά συμμετέχουσες χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, Τουρκία και Ηνωμένες Πολιτείες) υπέγραψαν συμφωνία για την ίδρυση συντονιστικού φορέα, του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας, με επικεφαλής τον Γάλλο Robert Marjolin.
Συνολικά, από το 1948 έως το 1951, οι Αμερικανοί δαπάνησαν 13 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανόρθωση της Ευρώπης. Οι πρώτες χώρες που έλαβαν τη χρηματική ενίσχυση που παρείχε το σχέδιο Μάρσαλ ήταν η Ελλάδα και η Τουρκία, χώρες που σύμφωνα με την ηγεσία των ΗΠΑ, ήταν πιο επιρρεπείς στον «κομμουνιστικό κίνδυνο». Οι κύριες εισαγωγές, κατά την έναρξη του προγράμματος, είχαν να κάνουν με προϊόντα αυξημένης ζήτησης, όπως τρόφιμα και καύσιμα.
Αργότερα, οι παροχές στράφηκαν προς τις ανάγκες ανασυγκρότησης, όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί.
Η Ελλάδα εκείνη την περίοδο βρισκόταν εν μέσω Εμφυλίου και η Βρετανία, η οποία στήριζε την κυβέρνηση εναντίον των ανταρτών, ανακοίνωσε το Φεβρουάριο του ’47 ότι θα διέκοπτε κάθε βοήθεια στην χώρα, αδυνατώντας να επωμιστεί το βάρος. Το κράτος είχε ανάγκη τα λεφτά του Σχεδίου Μάρσαλ και οι ΗΠΑ τα έδωσαν, θεωρώντας πως αν στην Ελλάδα κέρδιζαν οι κομμουνιστές αντάρτες, σε λίγο καιρό όλη η Μέση Ανατολή θα βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Μόσχας. Η αποδοχή της βοήθειας του Σχεδίου ήταν η πρώτη περίπτωση αμερικανικού παρεμβατισμού στη χώρα.
Συνολικά, η Ελλάδα έλαβε, υπό μορφή δωρεάς, 706,7 εκατομμύρια δολάρια.
George Marshall
Κάποιοι πλούτισαν εν μια νυκτί
Εκατοντάδες προσωπικές και οικογενειακές
επιχειρήσεις έγιναν εν μια νυκτί βιομηχανίες στην καθημαγμένη Ελλάδα με
τα κεφάλαια του σχεδίου Μάρσαλ.
Μόνο δέκα βιομηχανίες, σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Συντονισμού Γ. Καρτάλη, τον Απρίλη του 1952, είχαν «απορροφήσει το 60% των πιστώσεων» που εκταμιεύτηκαν σε εφαρμογή του σχεδίου Μάρσαλ.
Αλλα 200 εκατομμύρια μοιράστηκαν σε 50 βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις. Από τα χρήματα αυτά, που διασπαθίστηκαν απροκάλυπτα και που όσοι τα έλαβαν δεν πλήρωσαν ποτέ μια δραχμή, αναδύθηκαν, πολλές φορές μέσα από τους μαυραγορίτες και τους δοσίλογους, τα νέα τζάκια των αμερικανοθρεμμένων μεγαλοβιομηχάνων και μεγαλεμπόρων.
Οι ΗΠΑ, όπως ομολογούσε ο ίδιος ο Porter, ο απεσταλμένος του Τρούμαν στην Ελλάδα, έκαναν «μια τόσο μεγάλη επένδυση» στη χώρα και συνεργάστηκαν με μια ελληνική κυβέρνηση που «επικαλούμενη τον ίδιο της τον τεραστίων διαστάσεων αντικομμουνισμό ως επιχείρημα για την παροχή βοήθειας σε απεριόριστες ποσότητες (είχε) στόχο της… να χρησιμοποιήσει την ξένη βοήθεια ως μέσο για τη διαιώνιση μιας μικρής κλίκας από τραπεζίτες και εμπόρους, που αποτελούν την αόρατη εξουσία στην Ελλάδα».
Περιγράφοντας δε την ελληνική άρχουσα τάξη, της οποίας τον κλάδο των εφοπλιστών αποκαλούσε «αργυρώνητους ηλίθιους», δε δίσταζε να προσθέτει ότι «είναι αποφασισμένη, πάνω απ’ όλα, να προστατεύσει τα οικονομικά της προνόμια, όποιο κι αν είναι το κόστος σε ό,τι αφορά την οικονομική υγεία της χώρας». [1]
Ακόμα και οι εκτιμήσεις της εποχής ότι μόλις 500 οικογένειες των Αθηνών ελέγχουν την Ελλάδα αποδείχτηκαν… επιεικείς.
«Λέγεται – ανέφερε ο Μαρκεζίνης – ότι 500 οικογένειες κυβερνούν την Ελλάδα, εγώ όμως πιστεύω ότι δεν φτάνουν καν τις πεντακόσιες, αλλά είναι μόνο 200». [2]
Οσο για τη χρηματοδότηση του μεγάλου κεφαλαίου συνεχιζόταν με σκανδαλώδη τρόπο. Το βεβαιώνει και πάλι ο Porter, ο οποίος σημειώνει:
«Οι βιομήχανοι δεν επένδυαν περιμένοντας “δανεικά κεφάλαια”, αν και κατά διάφορες εκτιμήσεις είχαν χρυσές λίρες. Οι εμπορικές τράπεζες όχι μόνο δεν διέθεταν πιστώσεις, αλλά δανείζονταν από την Τράπεζα της Ελλάδος προκειμένου να πληρώσουν τους υπαλλήλους τους».
Αποτέλεσμα ήταν νέα μεγαλύτερα ελλείμματα και δημόσια χρέη που, ως συνήθως, επιχειρήθηκε να καλυφθούν είτε με άγριες φοροεπιδρομές στα πενιχρά εισοδήματα του λαού είτε με καινούργιους δανεισμούς.
Αποτέλεσμα ήταν νέα μεγαλύτερα ελλείμματα και δημόσια χρέη που, ως συνήθως, επιχειρήθηκε να καλυφθούν είτε με άγριες φοροεπιδρομές στα πενιχρά εισοδήματα του λαού είτε με καινούργιους δανεισμούς.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, με τα μέλη της εγχώριας πλουτοκρατίας που αποτελούσαν «μέλη της κομψής διεθνούς κλίκας» από τον Οκτώβρη του ’44 μέχρι τον Ιούνη του 1953 να έχουν ξεκοκαλίσει τα πάνω από 3,2 δισ. δολάρια της λεγόμενης «βοήθειας» (σ.σ.: με το σχέδιο Μάρσαλ να ανέρχεται περίπου στα 2 δισ. δολάρια, χωρίς εδώ να υπολογίζεται η άμεση στρατιωτική βοήθεια στο αστικό κράτος), με τους υπέρογκους εξοπλισμούς που άγγιζαν το 50% του προϋπολογισμού και με τη διατήρηση του υπέρογκου κρατικού καταπιεστικού μηχανισμού,
Είναι φανερό ότι η «βοήθεια» και η «σωτηρία» δεν είχαν σχέση με το λαό, αλλά με τη σωτηρία της ντόπιας ελίτ.
Το τίμημα, αντίθετα, για το λαό ήταν βαρύ. Και πληρώθηκε σε πολλά επίπεδα.
Πληρώθηκε με τη φτώχεια, τη μετανάστευση εκατομμυρίων Ελλήνων, με τον Εμφύλιο, με τους «Νέους Παρθενώνες» και με μια δημοκρατία, που ο ίδιος ο Αμερικανός υπεύθυνος του σχεδίου στην Ελλάδα, ο Τζέιμς Γουόρεν, την περιέγραφε σε συνέντευξή του ως εξής:
«…μια πολύ αυστηρή συμφωνία, πολλές πτυχές της οποίας αποτελούσαν σαφή παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας. Μπορεί κάλλιστα να πει κανείς ότι επρόκειτο όχι για απλή παρέμβαση, αλλά για επέμβαση στην εθνική κυριαρχία της χώρας».
«(Το σχέδιο Μάρσαλ ήταν)…μια πολύ αυστηρή συμφωνία, πολλές πτυχές της οποίας αποτελούσαν σαφή παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας. Μπορεί κάλλιστα να πει κανείς ότι επρόκειτο όχι για απλή παρέμβαση, αλλά για επέμβαση στην εθνική κυριαρχία της χώρας».
Και παρακάτω:
«Η επιτυχία (σ.σ.: των «πατριωτών» κυβερνώντων – όπως τους αποκαλεί ο Αμερικανός) ήταν ότι έφεραν τους Αμερικανούς, όχι απλά ως συμβούλους, αλλά ως ελεγκτές και υπεύθυνους των αποφάσεων. Για τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα έπρεπε να καταπιεί την περηφάνια της και να αποδεχτεί ευρείες παρεμβάσεις. Αυτό ήταν το πνεύμα της συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών». [3]
- Paul A. Porter: «Ζητείται ένα θαύμα για την Ελλάδα – Ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου», έκδοση «Bήμα – Μαρτυρίες».
- Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940 – 1950, εκδόσεις «Θεμέλιο».
- Εφημερίδα «Καθημερινή», 17 Ιουνίου 2007.
nea.allnewz.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου